Podatek od czynności cywilnoprawnych od ustanowienia hipoteki

Ile wynosi podatek od czynności cywilnoprawnych od ustanowienia hipoteki? Kto ten podatek powinien zapłacić? W którym momencie powstaje obowiązek jego zapłaty? Czy w przypadku, gdy hipoteka zabezpiecza kredyt bankowy, wszystkie formalności związane z podatkiem od hipoteki powinien załatwić bank?

Ustanowienie hipoteki podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych, o którym mowa w ustawie z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2007 r. nr 68, poz. 450 ze zm.). Takiemu podatkowi podlega ustanowienie hipoteki umownej (zwykłej) oraz hipoteki kaucyjnej.

Hipoteka umowna zwykła powstaje na podstawie umowy cywilnoprawnej oraz wpisu do księgi wieczystej. Charakteryzuje się ona tym, że zabezpiecza wierzytelność z góry oznaczoną, to jest taką, której wysokość jest od początku znana.

Natomiast hipoteka kaucyjna zabezpiecza wierzytelność o wysokości nieustalonej, jednakże do oznaczonej sumy najwyższej. Zabezpiecza ona także odsetki oraz koszty postępowania mieszczące się w sumie wymienionej we wpisie do hipoteki.

Wysokość podatku od czynności cywilnoprawnych zależy od tego, z którym rodzajem hipoteki mamy do czynienia. Stawka podatku wynosi w przypadku hipoteki:

zwykłej, na zabezpieczenie wierzytelności istniejących - 0,1% kwoty zabezpieczonej wierzytelności,

kaucyjnej, na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej - 19 zł.

Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki lub zawarcia umowy ustanowienia hipoteki.

Obowiązek ten ciąży na składającym oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki. Jeśli więc hipoteka zabezpiecza kredyt bankowy, to obowiązek podatkowy nie ciąży na banku, tylko na osobie składającej oświadczenie o ustanowieniu hipoteki.

Zasadą jest, że oświadczenie o ustanowieniu hipoteki powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Wówczas notariusz ma obowiązek pobrać podatek od czynności cywilnoprawnych i odprowadzić go do urzędu skarbowego. Banki mogą jednak korzystać ze specjalnego przywileju określonego w art. 95 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. nr 72, poz. 665 ze zm.). Pozwala on ustanowić na rzecz banku hipotekę z pominięciem notariusza - wystarczy złożenie przez właściciela nieruchomości oświadczenia o ustanowieniu hipoteki na rzecz banku z zachowaniem formy pisemnej pod rygorem nieważności. W takim przypadku właściciel nieruchomości musi pamiętać, aby bez wezwania organu podatkowego złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych, oraz obliczyć i wpłacić podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego.