Tymczasowe schronienia dla bezdomnych

Młodzi ludzie z kilku wrocławskich instytucji pod koordynacją Jerzego Łątki, inicjatora przedsięwzięcia oraz bezdomni ze schroniska prowadzonego przez Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta zaproponowali tymczasową alternatywę dla ludzi bezdomnych w postaci „Domu Treningowego”, „Instant Home”. Oba projekty zostały zaprezentowane podczas wystawy „Bez(do)mnie”. Papierowe domy, kartonowe meble i „kieszeń na człowieka” – to główne propozycje walki z bezdomnością.

„Dom Treningowy”, czyli ekskluzywny karton

Projekt „Dom Treningowy”, a właściwie cały zespół domów treningowych, wpisuje się w lukę dostatecznego wsparcia dla osób bezdomnych. Ten tymczasowy dom służy osobom bezdomnym i tym, które znalazły się w trudnej sytuacji mieszkaniowej, ale jeszcze nie popadły w bezdomność utrwaloną.

Taki dom pozwala na zachowanie prywatności, której brakuje w schroniskach. Bezdomni mężczyźni ze schroniska prowadzonego przez Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta unaocznili autorom projektu problem braku intymności istniejący w schroniskach. Kocham być sam i wieczorem, jak idę do schroniska, to jestem zły, bo wiem, że nie będę sam – powiedział Leszek Herliczka, bezdomny ze schroniska św. Brata Alberta. Dzięki współpracy z ludźmi bezdomnymi, dowiedziałam się wiele o ich potrzebach – dodaje Justyna Sielska z Koła Naukowego Humanizacji Środowiska Miejskiego. Prywatność jaką zapewnia dom treningowy nie jest co prawda tą prywatnością, którą daje własne mieszkanie, ponieważ bezdomni biorący udział w programie pozostają cały czas pod stałą opieką pracowników socjalnych, to jednak pozwala na poczucie większej niezależności. Pracownicy pomagają ludziom bezdomnym powrócić do samodzielności przez uczenie ich odpowiedzialności, budżetowania i współpracy, przy jednoczesnym zachowaniu odrębności.

Fot. 1. Konstrukcja zespołów treningowych

Domy treningowe mają prostą konstrukcję – mogą być składane na miejscu budowy lub dostarczane w postaci gotowych elementów i bazy – oraz niedużo ważą, dlatego można je łatwo transportować do miejsc, w których występuje nagłe zapotrzebowanie na schronienia, np. na tereny, gdzie wystąpiły powodzie czy trzęsienia ziemi. Ich konstrukcja szkieletowa oparta na prefabrykowanych elementach pozwala na zbudowanie jednego z 72 wariantów zespołu treningowego przeznaczonego dla 3 do nawet 42 osób. Możliwa jest także różnorodna rozbudowa zespołu – nawet w czasie jego użytkowania. Elementami konstrukcyjnymi są wspomniane papierowe prefabrykaty: zaimpregnowane papierowe tuleje jako części ustroju nośnego oraz panele ścienne stworzone z papierowych płyt o strukturze plastra miodu, pokryte powłokami przeciwwilgociowymi i przeciwogniowymi. Połączenia między tulejami wykonane są z łączników-czopów, natomiast panele ścienne łączą się z tulejami za pomocą obejm lub śrub. Konstrukcję dachu i podłogi tworzy system kasetonowy o podziale ortogonalnym bądź diagonalnym – zależnie od geometrii pomieszczenia – z kolei okna witrynowe wypełnione są poliwęglanowymi płytami komorowymi. Każdy z domów treningowych składa się z pokoju lub kilku pokoi, łazienki, kuchni oraz pomieszczenia gospodarczego lub warsztatu. Dodatkowo w zespole treningowym mieści się biuro pracownika socjalnego. Domy z kartonów dla osób bezdomnych to wizja pokazująca, że można wykorzystać papier, pochodzący w dużej mierze z recyklingu, do budowy domów. Oczywiście, papier taki musi zostać przetworzony i zaimpregnowany przeciwwilgociowo oraz przeciwogniowo. Obecnie trwają badania w interdyscyplinarnym zespole na Politechnice Wrocławskiej mające na celu uzyskanie jak najlepszych właściwości papieru i umożliwienie wykorzystania go do budowy schronień i domów treningowych – mówi Jerzy Łątka, autor projektu „Dom Treningowy”.

„Instant Home”, czyli „kieszeń na człowieka”

„Instant Home” to rozwiązanie tymczasowe, zapewniające minimalne schronienie osobie pozbawionej w danym momencie dachu nad głową. Nazwa projektu odnosi się do domu rozumianego nie tylko jako struktura, ale również jako miejsce. Osoba bezdomna adaptuje się do zastanej sytuacji bytowej. Jej domem jest otoczenie, w którym aktualnie się znajduje, bez względu na to czy jest to schronisko, prowizoryczna struktura zbudowana przez osobę bezdomną, czy dworzec kolejowy. Produkt ten pełni funkcję dodatkowej, wierzchniej warstwy ubrania na zimne i deszczowe dni, miejsca do spania oraz miejsca do odpoczynku. „Instant Home” został zaprojektowany jako wielofunkcyjny produkt służący osobom bezdomnym narażonym na trudne warunki atmosferyczne. Może być używany jako pałatka przeciwdeszczowa, hamak – zamykany jak kokon, siedzisko, łóżko, namiot oraz toaleta – tłumaczy Jerzy Łątka.

„Instant Home” jest mobilny ze względu na swoją lekkość i nieduże rozmiary – łatwo można go schować do bagażu podręcznego. Powinien zostać wykonany z niedrogich materiałów o dużej wytrzymałości, aby możliwa była produkcja i darmowa spedycja wśród osób bezdomnych. Ponadto należy go opatrzyć specjalnym znakiem zawierające informacje, że jest to produkt przeznaczony dla osób bezdomnych w ramach akcji pomocowej, w celu uniknięcia możliwości sprzedaży tego produktu przez osoby bezdomne. Część zewnętrzna „Instant Home” stworzona została z bardzo wytrzymałego i nieprzemakalnego materiału codura (tańsza wersja cordury), natomiast kieszenie na dmuchane pałki stanowiące izolację termiczną oraz zapewniające wygodę – ze starej paralotni. Całość montowana i zamykana jest za pomocą rzepów i linek – mówi Jerzy Łątka. Prototypowy projekt „Instant Home” przetestowali mieszkańcy schroniska dla osób bezdomnych we Wrocławiu.

Fot.2. „Instant Home”

„Bez(do)mnie”, czyli mieszkalna (nie)rzeczywistość bezdomnych

Wystawa „Bez(do)mnie” powstała jako efekt pracy nad wyżej wymienionymi projektami. Organizacją przedsięwzięcia zajęli się studenci i doktoranci z Koła Naukowego Humanizacji Środowiska Miejskiego Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej, doktoranci Uniwersytetu Wrocławskiego, słuchacze Państwowego Studium Kształcenia Animatorów Kultury i Bibliotekarzy – SKiBA oraz bezdomni ze schroniska im. św. Brata Alberta. Koordynatorem projektu jest Jerzy Łątka, autor „Instant Home” oraz „Domu Treningowego”. Organizatorzy wystawy po przeprowadzonych konsultacjach z osobami bezdomnymi, zaproponowali rozwiązanie niektórych z ich problemów za pomocą nowatorskiej technologii wykorzystania niedrogiego papieru w architekturze i wzornictwie użytkowym, stworzyli np. meble ze specjalnie przetworzonego papieru (surowiec wykorzystywany na świecie w przypadku taniej architektury społecznej).