Sztuka w przestrzeni publicznej

Przestrzeń, w której na co dzień spotykają się ludzie, posiada możliwości oddziaływania na ich wrażliwość i zmysły. Nic więc dziwnego, że współczesna sztuka coraz częściej zamiast do galerii trafia na ulicę. Projektanci, architekci i dizajnerzy, pracujący na „żywej tkance miasta”, wychodzą naprzeciw swoim odbiorcom tworząc tętniące życiem miejsca spotkań.

Nurt związany z umieszczaniem dzieł sztuki w przestrzeniach publicznych miał swój początek już w latach sześćdziesiątych XX w. Od pewnego czasu można jednak zaobserwować wyraźny wzrost zainteresowania inwestorów humanizacją środowisk miejskich i co za tym idzie ożywieniem tego kierunku. Podstawą myślenia zarówno o architekturze, jak i działaniach w przestrzeni publicznej nie jest obecnie forma ani styl, lecz zdarzenie. Na odbiorcy wrażenie robią obiekty i akcje, które oddziaływają na wszystkie jego zmysły. Dlatego też artysta musi wykorzystać wszystkie dziedziny i narzędzia wpływania na przechodnia: dźwięk, światło, formę przestrzenną, ruch. Wszystko powinno ze sobą harmonijnie współgrać. Takie miejsca żyją i przyciągają do siebie ludzi.

Historia miejsc

Miejsca stworzone specjalnie z myślą o wartości spotkania są dziedzictwem naszej cywilizacji. Znakomite przykłady aranżacji nawierzchni w przestrzeni publicznej powstały po to, by wyróżnić i nadać rangę danemu miejscu. Stały się w ten sposób świadectwem kultury, społeczeństwa, wyjątkowego inwestora. Większość z nich charakteryzuje holistyczne podejście do całej przestrzeni (bryła, dobór materiałów, organizacja przestrzeni). Niezwykle ważną rolę dla całej kompozycji pełnią nawierzchnie, których kolor, wzór i forma wpływają na percepcję całości. Czy są to stworzone przez starożytnych Rzymian misterne mozaiki, czy oszczędne aranżacje paryskiego Luwru – do dziś budzą zachwyt stając się celem turystycznych podróży ludzi z całego świata.

Fot. 1 Kostka brukowa na dachu biurowca Zebra Tower w Warszawie

Ten sam klucz poznania wykorzystuje także polski rzeźbiarz i designer Jerzy Dobrzański, który w projektowaniu przestrzeni publicznych odnalazł potencjał artystyczny. Artysta, dostrzegł w kostce brukowej nie tylko estetyczny i efektowny materiał, ale też sposób na nawiązanie dialogu z odbiorcą. Bruk, który przez twórczą aranżację, otrzymuje nową siłę i energię, staje się natchnieniem i inspiracją dla przechodniów.

Nawierzchnia chodników czy placów miejskich jest świadectwem poziomu kultury społeczeństwa – podkreśla Jerzy Dobrzański, designer. Ten obszar odczytywania przestrzeni jest wciąż na bardzo niskim poziomie świadomości i wymaga indywidualnego podejścia. Na szczęście coraz częściej uświadamiamy sobie, jak bardzo jest to ważne – dodaje.

Liczą się reakcje człowieka

Ideą pracy twórczej Jerzego Dobrzańskiego nie jest tworzenie pomników, lecz zdarzeń. Współczesny odbiorca oczekuje przestrzeni wartościowej, stworzonej z poszanowaniem dla każdego rodzaju sztuki i zrealizowanej z najwyższym kunsztem. Takie podejście zaczęło również przenikać do architektury i sztuki. Na odbiorcy wrażenie robią działania, które oddziałują na jego zmysły.

Najbardziej interesuje mnie, jak na dane miejsce będzie reagował człowiek – mówi Jerzy Dobrzański. Na nawierzchnię przenoszę spotkanie człowieka i obiektu. Wówczas staje się ona nie tylko formą estetyczną, ale również ma w sobie jakąś ideę. W ten sposób mogę nawiązać kontakt z tym człowiekiem.

Projektant podejmując temat przestrzeni publicznej musi uwzględniać otoczenie i jej wygląd o różnych porach dnia i nocy. Niezwykle istotne jest także to kto i kiedy w dane miejsce przychodzi.

Artysta, design i biznes

Fascynacja przestrzenią publiczną, a przede wszystkim znaczeniem nawierzchni w jej aranżacji sprawiła, że od niedawna Jerzy Dobrzański nawiązał współpracę z producentem kostek brukowych i płyt trasowych Libet. Dzięki pośrednictwu Kieleckiego Inkubatora Technologicznego doszło do spotkania przedstawicieli firmy z artystą, którego rezultatem są pierwsze eksperymentalne projekty autorskich kostek Dobrzańskiego.

Fot. 2 Kostka Quadro przy stadionie Cracovii	Fot. 3 Pasaż w Szczytnej

Nikogo nie dziwi już współpraca projektanta z producentem odzieży lub mebli. Warto jednak pamiętać, że wzornictwo to nie tylko oryginalne ciuchy i pomysłowe gadżety. Cieszy mnie fakt, że rozumie to firma o tak sprecyzowanym przedmiocie produkcji jak Libet – mówi artysta. Zrozumienie z jakim potraktowali temat pozwoliło na wykorzystanie potencjału projektowego także studentów z Wydziału Form Przemysłowych krakowskiej ASP, z którymi pracuję jak doktorant.

Jeszcze w tym roku światło dzienne ujrzą zupełnie inne niż do tej pory kolekcje kostek brukowych o organicznych kształtach. Niektóre z nich będą dedykowane określonemu charakterowi inwestycji, np. budownictwu sakralnemu, inne będą miały właściwości  informacyjne, np. QR Code.  Wszystko po to, aby przestrzeń w jakiej żyjemy była niebanalna i dostosowana do potrzeb człowieka.