Nowoczesne obiekty w kulturowym krajobrazie Małopolski

Nowoczesne rozwiązania w architekturze stają się coraz bardziej powszechne, a tendencja ta dotyczy nie tylko budynków użyteczności publicznej, dużych kompleksów mieszkaniowych, ale coraz częściej prywatnych domów oraz obiektów sakralnych. Podążanie za nowoczesnością nie może odbywać się w zupełnym oderwaniu od kulturowego krajobrazu danego regionu – wręcz przeciwnie – powinno z nim tworzyć harmonijną całość. Nic więc dziwnego, że wszelkie dążenia do tego, zarówno ze strony deweloperów czy większych inwestorów, jak i osób prywatnych, są mocno promowane i doceniane. W Małopolsce jedną z okazji do wyróżnienia inwestycji, które służą tworzeniu spójnego obrazu architektonicznego regionu, jest przyznawana co dwa lata Nagroda Województwa Małopolskiego im. Stanisława Witkiewicza. W tym roku konkurs został rozstrzygnięty po raz szósty, a na liście zwycięzców znalazły się trzy obiekty. Uroczyste wręczenie nagród odbyło się 15 października. Z kolei do 29 października będzie trwała wystawa prac konkursowych w Galerii SARP przy pl. Szczepańskim 6 w Krakowie.

Założenia konkursu

Konkurs jest jednym z narzędzi służących ochronie dziedzictwa kulturowego regionu, która została wpisana w Strategię Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007–2013 w Obszarze VII: Dziedzictwo i przestrzeń regionalna oraz w Wojewódzki Program Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Małopolski. Plebiscyt odbywa się z ramienia władz województwa małopolskiego we współpracy ze Stowarzyszeniem Architektów Polskich. Przedmiotem konkursu są wszystkie budynki: od domów jednorodzinnych, po duże obiekty użyteczności publicznej. Swoich kandydatów do nagrody mogą zgłaszać architekci, biura i pracownie architektoniczne, inwestorzy, instytucje i organizacje realizujące zadania statutowe w sektorze kultury i ochrony zabytków, a także organy administracji publicznej. Przy czym o nagrodę mogą ubiegać się obiekty zlokalizowane na terenie województwa małopolskiego, które zostały zrealizowane i oddane do użytkowania w okresie dwóch lat poprzedzających ogłoszenie konkursu.

Nadesłane projekty oceniane są w trzech kategoriach: „Architektura użyteczności publicznej”, „Architektura mieszkaniowa” oraz „Architektura sakralna”. W tym roku, z powodu małego zainteresowania, nie został wyróżniony żaden obiekt sakralny. W zamian za to nagrodę przyznano dwóm inwestycjom mieszkaniowym. To właśnie z powodu małego zainteresowania w dotychczasowych edycjach Sąd konkursowy zadecydował, że począwszy od przyszłego roku kategoria „Architektura sakralna” zostanie zastąpiona kategorią „Przestrzeń publiczna”, w ramach której będzie można zgłaszać także obiekty sakralne.

W tegorocznej edycji ocenie poddano 24 obiekty – o różnej formie i skali. Wśród zgłoszeń znalazło się 17 obiektów użyteczności publicznej i 7 budownictwa mieszkaniowego. Laureatami konkursu zostały trzy obiekty – Budynek Yeti w Kryspinowie, willa w Libertowie, a także zespół domów przy ul. Pod Strzechą w Krakowie.

Nowoczesny budynek produkcyjno-biurowo-magazynowy

W kategorii „Architektura użyteczności publicznej” Nagrodę Województwa Małopolskiego im. Stanisława Witkiewicza zdobył nowoczesny obiekt produkcyjno-biurowo-magazynowy – Budynek Yeti w Kryspinowie. Projekt nietypowej formy, która wpisuje się nurt architektury nowoczesnej, powstał w gliwickiej pracowni Group_A Architects, a jego autorami są Jacek Krycha i Dariusz Gajewski z zespołem. Z kolei inwestorem jest firma YETI – Agencja Reklamy Aneta Nytko-Święcicka. Obiekt ma ponad 1000 m kw. przestrzeni użytkowej, jego budowa trwała w okresie 2011–2012.

Fot. 2. i 3.  Budynek Yeti (autor: K. Zgoła)

Głównym celem autorów projektu było zaprojektowanie budynku halowego odbiegającego cechami typologii zapisu, funkcji i rzutu oraz estetyki elewacji od archetypu hali jako dużego monotonnego budynku, który posiada nieatrakcyjne wnętrza i jest nieciekawy wizualnie. To założenie zostało w pełni osiągnięte – budynek przykuwa uwagę przede wszystkim oryginalną formą i elewacją, a dzięki nietypowym rozwiązaniom odbiega od powtarzanych schematów tego typu budynków. Najważniejszym czynnikiem wyróżniającym jest tu już sama forma budynku, który powstał na planie owalnym, a nie jak typowe hale na prostokątnym. Dopełnieniem innowacyjności jest elewacja wykonana z materiałów, które po zmroku pozwalają śledzić ruch we wewnątrz obiektów. Ta „pergamiczność” sprawia, że elewacja zmienia się, nie jest monotonna i ciągle taka sama. Niespotykany jest również układ wnętrz, aby stworzyć przestrzeń biurową przyjazną użytkownikom, architekci wpisali w bryłę patio i zaprojektowali duże przeszklenia.

W uzasadnieniu nagrody dla Budynku Yeti Sąd konkursowy zaznaczył przede wszystkim, że obiekt został wyróżniony za oryginalny sposób kształtowania powierzchni biurowo-produkcyjnej przez stworzenie autonomicznej przestrzeni wewnętrznej, zamkniętej w formie prowadzącej dialog z otoczeniem.

Architektura mieszkaniowa

W kategorii „Architektura mieszkaniowa” nagrodzono dwie inwestycje – jedna z nich to willa z betonu licowego i dranicy cedrowej w Libertowie przy ul. Jabłoniowej, a druga to zespół budynków mieszkalnych przy ul. Pod Strzechą w Krakowie.

Fot. 4. i 5. Willa Libertowie

Pierwszy z wymienionych projektów powstał w krakowskim Biurze Architektonicznym Barycz i Saramowicz. Jego autorami są architekci dr Rafał Barycz i dr Paweł Saramowicz wraz zespołem projektowym, a inwestorem Krzysztof Kwaśny. Budynek został nagrodzony za twórcze poszukiwanie nowoczesnej formy architektury domu mieszkalnego z próbą nawiązania do reprezentatywnych cech zabudowy regionalnej. Efekty takie uzyskano dzięki oryginalnemu połączeniu na elewacji dwóch – wydawać by się mogło zupełnie różnych – materiałów: betonu architektonicznego i dranicy cedrowej, która została wykorzystana również jako pokrycie dachowe. Elementem nawiązującym do lokalnego krajobrazu jest także stromy dach. Autorzy projektu zrezygnowali całkowicie z ciężkich, dominujących elementów dekoracyjnych – w budynku nie ma gzymsów czy okapów. Na jego minimalistyczną formę wpływ mają szklane, całkowicie przeźroczyste balustrady, a zwłaszcza geometryczna bryła obiektu, bazująca na kontraście modernistycznego horyzontalnego pawilonu z archetypiczną formą domu z dwuspadowym dachem. Kształt budynku wyrasta z filozofii przestrzennej Biura Architektonicznego Barycza i Saramowicza, jej dwóch zasadniczych aksjomatów – zapewniają twórcy willi. Po pierwsze, że piękno jest kształtem celowości. Po wtóre, że współczesna polska architektura winna być progresywna i hipernowoczesna – lecz nie może być kalką stylu międzynarodowego. Winna wszak czerpać z ojczystej tradycji, kultury i tworzywa.
 

Fot. 6. i 7. Park Lane

Projekt architektoniczny, wykonany w pracowni Architekci Mikołajski&Wiese (architekci Marian Mikołajski i Maciej Kozub), doskonale współgra z klimatem Bronowic. Kompleks położony jest na niewielkim wzniesieniu, z którego rozpościera się widok na okolicę. To sprawia, że jest enklawą zapewniającą spokój i bezpieczeństwo mieszkańcom. Co warte podkreślenia, posiada dogodne połączenie z centrum miasta. Niepowtarzalny klimat osiedla, który jest wyrazem przywiązania do krajobrazu regionu, tworzą także strefy zieleni wygospodarowane na jego terenie. Poza tym, że każdy właściciel bronowickiego osiedla posiada dostęp do własnego ogródka, w zasięgu jego ręki pozostają wspólne tereny rekreacyjne. W granicach kompleksu znalazły się liczne alejki spacerowe, drzewa owocowe i krzewy ozdobne. To wszystko w połączeniu z nowoczesną formą budynku sprawia, że Park Line jest przykładem nowoczesnej architektury, która powstała w silnym kontekście klimatu artystycznego Bronowic.